Shahr i Sokhta : تاریخچه کاوشهای شهر سوخته

چهارشنبه 08 فروردين 1397

تاریخچه کاوشهای شهر سوخته

سر اورل اشتاين در سالهاي 1915 و 1916 میلادی دشت سيستان را بررسی باستان شناسي نمود و در شناسايي و معرفي بسياري از آثار تاريخي اين منطقه گام های بلندی برداشته است، در سال 1925 میلادی باستان شناس آلماني ارنست هرتسفلد از سيستان و آثار تاريخي آن به ويژه كوه خواجه بازديد كرد.

در حقیقت از دهه چهل خورشیدی و زمانی که شرکت ایتالیائی ایتال کنسول جهت انجام مطالعات عمرانی در سیستان و بلوچستان با دولت وقت ایران قراردادهائی را امضاء کرد،گروه های باستان شناسان ایتالیائی نیز به ایران وارد شده و فعالیت هائی را در حوزه های مختلف باستان شناسی و مرمتی انجام دادند. جوزپه توچی Giuseppe Tucci شرق شناس معروف و رئیس موسسه سابق ایزمئو ( ایزیائوی امروزی) در سال 1959 آغاز گر فعالیت های باستان شناسی ایتالیائی ها در ایران بوده است. در نخستین ماموریت باستان شناسی جوزپه توچی به همراه امبرتو شراتوUmberto Scerrato دست یه یک بررسی کلی در منطقه سیستان زدند.

در سال 1967 میلادی عمليات كاوش در تپه هاي پيش از تاريخي شهرسوخته با همكاري متقابل مركز باستان شناسي ايران و مؤسسه ايزمئو ايتاليا و به سرپرستي «ماريتسيو توزي» (M.Tosi) آغاز گرديد. گروه باستان شناسان ایتالیائی در شهرسوخته، تحت نظارت نمایندگان و با همکاری باستان شناسان ایرانی از سال 1347 تا سال 1357 دارای دو سرپرست مختلف به نامهای ماریتسیو توزی Maurizio Tosi وسپس مارچللو پیپیرنو Marcello Piperno بوده است که پیپرنو در اصل مسئول کاوش در گورستان شهرسوخته بوده است. نتايج مطالعات و پژوهش هاي باستان شناسانه اين گروه كه تا سال 1978 میلادی در شهرسوخته ادامه داشت، در بيش از ده ها مقاله و كتاب و به زبانهاي گوناگون و رايج دنيا چاپ و منتشر شده است. نكته قابل توجه در برنامه كاوش شهر سوخته، حضور تعداد قابل توجهی از متخصصان میان رشته ای بود.

با پيروزي انقلاب اسلامي ايران كه توقف تمام فعاليتهاي هيأت هاي باستان شناسي خارجي را به دنبال داشت، كار در سيستان نيز متوقف شد. سال 1376ه‍ .ش. را بايد سال تجديد مطالعات علمی باستان شناختي در سيستان دانست. در اين سال هياتي از كارشناسان ايراني متشکل از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی به سرپرستي دکترسيدمنصور سيدسجادي مأموريت يافتند تا با انجام بررسي هاي مقدماتي و گمانه زني در دو محوطه شهر سوخته و كوه خواجه زمينه را براي انجام يك پژوهش گسترده باستان شناسي در سيستان فراهم نمايند. اجراي اين طرح گسترده از سال 1376 به بعد با انجام كاوش هاي دقيق باستان شناختي در شهر سوخته آغاز شد. از آن سال تا کنون گروه ایرانی شهرسوخته تا کنون 16 فصل کاوش باستان شناختی را در شهرسوخته به صورت مستمر به انجام رسانده است. به صورت خلاصه باید گفت که از سال 1376 تا 1378 به مدت سه فصل مطالعات باستان شناسی شهرسوخته متمرکز بر بخش گورستان بود و از سال 1378 تا کنون به موازات کاوش در گورستان هزاره سومی شهرسوخته، کاوش باستان شناختی در بخشهای مسکونی شهر نیز ادامه داشته است. این کاوشها ابتدا و از سال 1378 با کاوش در کارگاه و ساختمان شماره 1 در بخش بناهای یادمانی آغاز گردید که محصول آن کاوش یکی از بزرگترین بناهای مسکونی شهر سوخته می باشد که مساحتی افزون بر 1600 متر مربع را دارا می باشد. این کاوشها در سالهای بعد به بخشهای دیگر شهری و مسکونی گسترش یافت که کاوش کارگاه شماره 5، ساختمان بزرگ و ارزشمند شماره 20، ساختمان شماره 26 و کارگاه های شماره 28 از جمله انها می باشند. تا کنون بیش از 33 کارگاه و ساختمان در بخش مسکونی شهر سوخته مورد کاوش باستان شناختی قرار گرفته است. نتايج مطالعات سيد منصور سيد سجادي و هيأت تحت سرپرستي ايشان تا كنون در غالب چندين مقاله و كتاب تشريح و منتشر شده است .